कञ्चनपुर, असार २९ –कृष्णपुर नगरपालिका–१ निगालीमा छाउपडी गोठमा बसेकी एक महिलाको सर्पको टोकाइबाट मृत्यु भएको छ। स्थानीय ३० वर्षीया कमला दमाईको बुधबार राति सुतिरहेकै अवस्थामा सर्पले टोक्दा घटनास्थलमै ज्यान गएको हो।
महिनावारीको समयमा समाजले महिलालाई अछुतझैँ व्यवहार गर्ने परम्परागत छाउपडी प्रथाले पुनः एउटा अमूल्य जीवन लिएको छ।कृष्णपुर नगरपालिकाका नगरप्रमुख हेमराज ओझाले घटनाप्रति गहिरो दुःख प्रकट गर्दै मृतकप्रति श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्नुभएको छ र शोकसन्तप्त परिवारप्रति समवेदना व्यक्त गर्नुभएको छ।
उहाँले जारी गर्नुभएको वक्तव्यमा भनिएको छ,
“एकाइसौं शताब्दीमा छाउपडी प्रथाको अस्तित्व रहनु सभ्य समाज निर्माणका लागि लज्जास्पद र दुर्भाग्यपूर्ण हो। हामीले यसलाई अब जस्तासुकै कठोर कदम चालेर अन्त्य गर्नैपर्छ।”
छाउपडी प्रथाविरुद्ध नगरपालिकाको अभियान
नगरप्रमुख ओझाका अनुसार कृष्णपुर नगरपालिकाले छाउपडी प्रथाविरुद्ध विगतदेखि नै अभियान चलाउँदै आएको छ। उहाँले स्मरण गराउनुभयो कि गत वर्ष वडा नं. १ को कुमगडा क्षेत्रमा ४ वटा छाउपडी गोठ भत्काइएको थियो।
“भविष्यमा यस्ता गोठलाई पूर्ण रूपमा निर्मूल पार्न नगरपालिका प्रतिवद्ध छ,” नगरप्रमुख ओझाले भन्नुभयो, “कृष्णपुर नगरपालिका यस मामिलामा जस्तोसुकै कठोर निर्णय गर्न पनि पछि हट्ने छैन।”
कानुन र सामाजिक परिवर्तनको अन्तरविरोध
नेपालमा २०७४ सालदेखि छाउपडी प्रथा कानुनी रूपमा अपराध ठहरिने व्यवस्था भएपनि व्यवहारमा यो प्रथा अझै कतिपय ग्रामीण क्षेत्रमा कायम रहेको छ। यस प्रथामा महिलालाई महिनावारीको समयमा घर बाहिर अलग्गै गोठमा बस्न बाध्य पारिन्छ, जहाँ उनीहरू सर्प, कीरा, चिसो र अन्य खतरा तथा अपमानजनक अवस्थाको शिकार हुनुपर्ने हुन्छ।
मृतकमाथि न्यायको माग
स्थानीय अधिकारकर्मीहरू र महिला अधिकारकर्मीहरूले मृतक कमला दमाईप्रति श्रद्धाञ्जली अर्पण गर्दै यस्ता घटनाको दोहोरिन नदिन नगरपालिका, प्रहरी प्रशासन र समुदायबीच समन्वयात्मक कदम चालिनुपर्ने माग गरेका छन्।
उनीहरूको भनाइमा, छाउपडीजस्ता अन्धविश्वासले सिर्जना गर्ने जोखिमका विरुद्ध व्यापक जनचेतना, कानुनी कारबाही र वैकल्पिक सुरक्षित व्यवस्थाको खाँचो अझै छ।
निष्कर्ष
छाउपडी प्रथा विरुद्धको यो पछिल्लो घटनाले फेरि एकपटक राज्य र समाजको सामूहिक उत्तरदायित्वमाथि गम्भीर प्रश्न उठाएको छ। कृष्णपुर नगरपालिकाको सक्रियता प्रशंसनीय भएपनि यस्तो प्रथा अन्त्य गर्न अझ सशक्त र दिगो प्रयास आवश्यक देखिन्छ।
