काठमाडौ, वैशाख ११ –नेपाल र भारतबीच ऊर्जा क्षेत्रको सहकार्यलाई थप मजबुत बनाउने उद्देश्यले ऐतिहासिक समझदारी भएको छ। भारतको पावर ग्रिड कर्पोरेशन अफ इन्डिया लिमिटेड (POWERGRID) र नेपाल विद्युत प्राधिकरण (NEA) बीच ४०० केभी क्षमताको दोहोरो सर्किट अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माणका लागि समझदारीपत्र (MoU) मा हस्ताक्षर गरिएको हो।
सम्झौतामा भारत सरकारका ऊर्जा तथा आवास मन्त्री श्री मनोहरलाल र नेपाल सरकारका ऊर्जा, जलस्रोत तथा सिंचाई मन्त्री श्री दीपक खड्काको विशेष उपस्थितिमा हस्ताक्षर सम्पन्न भयो। उक्त MoU मा POWERGRID का निर्देशक (व्यक्तिगत) डा. यतीन्द्र द्विवेदी र NEA का ग्रिड अपरेसन विभागका निर्देशक श्री कमल आचार्यले हस्ताक्षर गरेका हुन्।
मुख्य परियोजनाहरू
सम्झौता अनुसार दुईवटा महत्वपूर्ण अन्तरदेशीय प्रसारण लाइन निर्माण गरिनेछः
- इनरुवा (नेपाल) – नयाँ पूर्णिया (भारत)
- डोढारा (नेपाल) – बरेली (भारत)
यी परियोजनाहरू नेपाल र भारतबीचको ऊर्जा प्रवाहलाई थप सहज, सुरक्षित र भरपर्दो बनाउने रणनीतिक महत्वका छन्।
संयुक्त लगानीमा निर्माण हुने
प्रत्येक देशमा एउटा संयुक्त लगानीमा आधारित कम्पनी गठन गरिनेछ।
- नेपालतर्फ: NEA को ५१% र POWERGRID को ४९% सेयर रहनेछ।
- भारततर्फ: POWERGRID को ५१% र NEA को ४९% सेयर रहनेछ।
कार्यान्वयन समयसीमा
- इनरुवा–पूर्णिया लाइन: २०२८/२९ भित्र सम्पन्न गर्ने लक्ष्य।
- डोढारा–बरेली लाइन: २०२९/३० सम्म सम्पन्न गरिने।
दीर्घकालीन ऊर्जा रणनीतिमा योगदान
नेपाल सरकारले सन् २०३५ सम्ममा १६,००० मेगावाट विद्युत निर्यात गर्ने लक्ष्य लिएको छ। उक्त लक्ष्य हासिल गर्नका लागि यो सम्झौता महत्वपूर्ण आधारशिला सावित हुने अपेक्षा गरिएको छ।
यसैगरी, अन्य आगामी परियोजनाहरूमा निजगढ–मोतीहारी र कोहलपुर–लखनउ ४०० केभी क्षमताका प्रसारण लाइनहरू पनि सन् २०३४/३५ सम्म निर्माण गर्ने योजनामा रहेका छन्।
नेपाल–भारत विद्यमान प्रसारण लाइन धल्केबर–मुजफ्फरपुर को क्षमता हाल ८०० मेगावाटबाट बढाएर १,००० मेगावाटमा पुर्याइएको छ, जसले दुवै देशबीचको ऊर्जा आदानप्रदानमा सहजता ल्याएको छ।
निष्कर्ष
आजको सम्झौताले नेपाल–भारत ऊर्जा सहकार्यको नयाँ अध्याय सुरु गरेको छ। दुबै देशका मन्त्रीहरूको उपस्थिति र प्रतिबद्धता यसलाई ऐतिहासिक र भविष्यतर्फ उन्मुख कदम बनाएको छ। यो सम्झौताबाट नेपालमा लगानीमैत्री वातावरण प्रवर्द्धन हुनुका साथै ऊर्जा सुरक्षाको दृष्टिले दीर्घकालीन प्रभाव पार्ने विश्वास लिइएको छ।
