काठमाडौं :एक समय थालछेउमा थोरै अन्न खोज्नुपर्ने बालक, आज अमेरिकामा स्थापित नेपाली समाजको उज्यालो अनुहार। हो, हामी कुरा गर्दैछौं – मनोरथ खनालको, जसको जीवन शून्यबाट सुरू भएर सशक्त आवाज बन्न पुगेको छ।
भूटानबाट जबरजस्ती निष्कासन : पहिचानकै लागि विस्थापन
भूटानको ‘एक जाति, एक भाषा, एक संस्कृति’ नामक कुटनीतिक हिंसाले नेपालीभाषीहरूलाई जरोसहित उखेलेको त्यो पीडादायी समय थियो। मनोरथ खनालको परिवार पुस्तौंदेखि भूटानमै बस्थ्यो, तर एकै क्षणमा उनीहरूलाई ‘विदेशी’ करार गर्दै देशनिकाला गरियो।
सुरक्षाकर्मीहरूको बर्बरता, बाल्यकालमै बलपूर्वक बिस्थापित, जलाइएको घर, अनि हातमा केवल आशा र आँशु लिएर नेपाल पुगेका थिए मनोरथ।
नेपालमा शरणार्थीको कठोर जीवन : अभाव, अपमान र आँटको कथा
झापा, मोरङ, ओखलढुंगाजस्ता शिविरहरूमा दिन बिताउँदा उनले जीवनका यति कालो रातहरू देखे कि, त्यो कुनै चलचित्रजस्तै लाग्छ। दालभात दानमा पाउँदा खुशी हुने, तर आत्मसम्मान गुमाउँदा छटपटीने जीवन।
तर यही जीवनलाई उनले बनाइदिए सपना र संकल्पको स्रोत। अंग्रेजी पढ्न लागिपरे, स-साना सामुदायिक काममा सक्रिय हुन थाले। शरणार्थी ट्याग लुकाएर होइन, देखाएर संघर्षमा चम्कन थाले।
तेस्रो मुलुक पुनर्वास : अमेरिका पुगेर बलियो ‘मनोरथ’ निर्माण
संयुक्त राष्ट्रसंघीय पुनर्वास योजनामार्फत अमेरिका पुगेपछि पनि जीवन सजिलो भएन। भाषा, संस्कार, सिटी कल्चर—सबै नयाँ थिए। तर खनाल पछाडि फर्किएनन्। मजदुरीदेखि कलेज पढाइसम्म सबै एकसाथ सम्हाल्दै अघि बढे।
अनि बिस्तारै, उनी बन्न पुगे अमेरिकास्थित नेपालीहरूका आवाज, अगुवा र प्रेरणाको केन्द्र।
नेतृत्व र अभियान : समाजको स्तम्भ
मनोरथ खनाल आज नेपाली भाषा, धर्म, संस्कृति र समुदायको संरक्षणमा सशक्त आवाज बनेका छन्। अमेरिकामा आयोजित दर्जनौं सामाजिक, धार्मिक, राजनीतिक कार्यक्रममा उनको उपस्थिति मात्र हैन, नेतृत्व देखिन्छ।
‘सिमाना पार गरे तर सपना कहिल्यै गुमाएन’
उनको जीवन कथा मात्रै होइन, एक क्रान्तिकारी प्रेरणा हो। आज मनोरथ खनाल भन्नेबित्तिकै सम्झिन्छौं– हिम्मत, ईमान र ‘हामी सक्दैनौं’ भन्ने सोचलाई हराउने साहस।
निष्कर्ष : एक व्यक्तिमा बसेको हजारौंको आवाज
मनोरथ खनाल एक शरणार्थी मात्र होइनन्, संघर्ष, आत्मबल र प्रतिबद्धताको प्रतीक हुन्। उनका शब्दहरू अझै कानमा गुञ्जिरहेजस्तै लाग्छ—
“म जन्मिएको देशले मलाई छोड्यो, तर मैले आत्मविश्वास कहिल्यै छोडिनँ। संघर्ष नै मेरो शक्ति हो।”
उनी मनोरथ खनाल हुन् – हजारौं विस्थापितको प्रतिनिधि, र लाखौंका लागि प्रेरणा।
