लेखक: एच.बी. ताम्राकार
स्वास्थ्य विज्ञानको क्षेत्रमा त्यस्ता केही व्यक्तित्व हुन्छन् जसले आफ्नो सम्पूर्ण जीवनलाई मानवीय सेवामा समर्पण गर्छन्। तीमध्ये एक अग्रणी नाम हो – डा. नवीन चन्द्र गौतम। हृदयको उपचारमा समर्पित जीवन, वैज्ञानिक अध्ययन र सेवामा अटुट निष्ठा उनका परिचय हुन्। नेपालमा कार्डियाक सर्जरीलाई अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा पु-याउने यो प्रतिभाशाली चिकित्सकको जीवन कथा न केवल प्रेरणादायी छ, बरु भावी पुस्ताका चिकित्सकहरूका लागि मार्गदर्शनको दीप पनि हो।
प्रारम्भिक जीवन र प्रेरणा
डा. नवीन चन्द्र गौतमको जन्म एउटा साधारण परिवारमा भए पनि उहाँको सोच, सपना र उद्देश्य असाधारण थिए। बाल्यकालदेखि नै पढाइमा अब्बल, अनुशासित र संवेदनशील स्वभावका कारण उहाँलाई शिक्षक र अभिभावकहरूले विशेष ध्यान दिने गर्थे। स्वास्थ्य सेवा प्रति लागिपर्नु र बिरामीको सेवा गर्नु उहाँको बाल्यकालकै आकांक्षा थियो। चिकित्सक बन्ने सपना उहाँले कक्षा १० को पढाइ सकेपछि नै देख्नुभयो।
“मानिसको जीवनको सबैभन्दा अमूल्य सम्पत्ति भनेको स्वास्थ्य हो। र त्यसको केन्द्र नै हृदय। त्यसैले म हृदय रोग विशेषज्ञ बन्न चाहन्थें,” डा. गौतम एक अन्तरवार्तामा स्मरण गर्नुहुन्छ।
शैक्षिक यात्रा: कठिन संघर्ष र उत्कृष्टता
डा. गौतमको औपचारिक चिकित्सकीय शिक्षा दागेस्तान स्टेट मेडिकल एकेडेमी, रसियन फेडेरेशन बाट एम.डी. (डाक्टर अफ मेडिसिन) गर्दै सुरु भयो। अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको चिकित्सा शिक्षामा उहाँले असाधारण सफलता हासिल गर्नुभयो। वहाँको समर्पण र सीपको प्रशंसा उहाँका रसियन प्रोफेसरहरूले पनि गरे।
त्यसपछि, उहाँले आफ्नो विशेषज्ञता थप विस्तार गर्न बंगलादेशको प्रतिष्ठित बाङ्गबन्धु शेख मुजिब मेडिकल युनिभर्सिटी (BSMMU) मा MS (कार्डियोभास्कुलर एण्ड थोरेसिक सर्जरी) को अध्ययन पूरा गर्नुभयो। यो अवधिमा उहाँले दर्जनौं कठिन सर्जरीहरूमा संलग्न भएर बहुमूल्य अनुभव हासिल गर्नुभयो।
त्यसपश्चात्, युरोपको चेक गणराज्यको प्रागस्थित ‘इन्स्टिच्युट अफ क्लिनिकल एण्ड एक्सपेरिमेन्टल मेडिसिन (IKEM)’ मा थप प्रशिक्षण लिनुभयो। यो संस्थामा उहाँले अत्याधुनिक प्रविधि र सर्जिकल प्रविधिहरूमा दक्षता हासिल गर्नुभयो।
व्यावसायिक यात्रा: हृदय शल्य चिकित्सकको धर्म
डा. गौतमले हृदय शल्य चिकित्सा क्षेत्रमा १७ वर्षभन्दा बढी समयदेखि कार्यरत रहँदै आएका छन्। उहाँ अहिले शहीद गंगालाल राष्ट्रिय हृदय केन्द्र, बाँसबारी, काठमाडौं मा वरिष्ठ परामर्शदाता हृदय शल्य चिकित्सक (Senior Consultant Cardiac Surgeon) को रुपमा कार्यरत हुनुहुन्छ।
विशेषज्ञता क्षेत्रहरू
उहाँले विभिन्न खालका वयस्क हृदय शल्यक्रियाहरू (Adult Cardiac Surgeries) मा विशेषज्ञता हासिल गर्नुभएको छ, जसमध्ये प्रमुख क्षेत्रहरू निम्नानुसार छन्:
- कोरोनरी आर्टरी बाइपास सर्जरी (CABG): जटिल धमनी रोगहरूको उपचारमा कुशलता
- भल्भ मर्मत तथा प्रतिस्थापन: माइट्रल र एओर्टिक भल्भको न्यूनतम इनभेसिभ सर्जरीमा विशेष अनुभव
- एओर्टिक सर्जरी: जटिल थोरासिक एओर्टिक एन्युरिज्म तथा डिसेक्शन केसहरूमा उल्लेखनीय सफलता
- रि-डू सर्जरीहरू (Redo cardiac surgeries): पहिले शल्यक्रिया भइसकेका बिरामीहरूको पुनः सर्जरीमा अद्वितीय दक्षता
अनुसन्धान र अकादमिक योगदान
डा. गौतम केवल एक कुशल चिकित्सक मात्र होइनन्, वहाँ एक समर्पित अनुसन्धानकर्ता पनि हुनुहुन्छ। उहाँको रुचिको क्षेत्र Anticoagulation therapy, Warfarin management, र INR (International Normalized Ratio) Monitoring मा केन्द्रित छ। उहाँले यस विषयमा अनेकौं केस स्टडी र पेपरहरू लेख्नु भएको छ, जसले गंगालाल केन्द्रमा चलाइएको Anticoagulation Clinic लाई प्रभावकारी बनाएको छ।
रोगीप्रतिको संवेदना: सेवा नै धर्म
डा. गौतमको कामप्रतिको इमानदारी र बिरामीप्रतिको करुणा अतुलनीय छ। सर्जरी जस्तो संवेदनशील कार्यमा उहाँले “रोगीको हरेक धड्कनको सुरक्षा मेरो कर्तव्य हो” भन्ने मूल मन्त्र अपनाउनु हुन्छ। बिरामीको साथमा गरिने सिधा संवाद, अपरेसन अघि र पछि दिइने परामर्श, परिवारसँगको इमान्दार सूचना आदान–प्रदान, यी सबै कुरा उहाँको कार्यशैलीमा अनिवार्य हिस्सा हुन्।
गंगालाल अस्पतालका एक वरिष्ठ नर्सका अनुसार, “डा. गौतमले कहिल्यै बिरामीलाई केवल एक केसको रूपमा हेर्नुहुन्न। उहाँको आँखामा प्रत्येक बिरामी आफ्नै परिवारका सदस्य जस्ता देखिन्छन्।”
अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव र मान्यता
उहाँले रूस, बंगलादेश र चेक गणराज्य जस्ता तीनवटा मुलुकमा चिकित्सा तालिम लिइसक्नु भएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा हृदय सर्जरीका नवीनतम प्रविधि र अभ्यासमा उहाँको पहुँच छ। उहाँलाई South Asian Cardiac Society, Asian Society of Cardiovascular Surgery, र European Association for Cardio-Thoracic Surgery (EACTS) जस्ता संगठनहरूसँग पनि सम्बन्ध रहेको छ।
चिकित्सकीय दर्शन र नेतृत्व
डा. गौतमको दृष्टिकोण चिकित्सा सेवालाई “मानव सेवा” मा रूपान्तरण गर्ने हो। उहाँलाई कडा मेहनत, समयको अनुशासन, नवीनतम प्रविधिको सदुपयोग र टिमवर्कमा विश्वास छ। अस्पतालमा उहाँको नेतृत्वमा युवा सर्जनहरूको प्रशिक्षण कार्यक्रम, अकादमिक सेमिनारहरू, सर्जिकल समीक्षा बैठकहरू नियमित रूपमा सञ्चालन हुने गरेका छन्।
सामाजिक सेवा र जनचेतना
गंगालाल केन्द्रमा सेवा दिँदै गर्दा पनि डा. गौतमले समय–समयमा विभिन्न स्वास्थ्य शिविर, जनचेतना कार्यक्रमहरूमा सक्रिय सहभागिता जनाउँदै आउनुभएको छ। ग्रामीण क्षेत्रका मुटु बिरामीहरूलाई सेवा दिने उद्देश्यले आयोजित शिविरहरूमा उहाँको उपस्थिति विशेष महत्व राख्छ।
व्यक्तिगत जीवन
सरल स्वभाव, अनुशासित जीवनशैली र उच्च नैतिक मूल्यमान्यता बोकेको व्यक्तित्व हुनुहुन्छ डा. नवीन चन्द्र गौतम। उहाँ स्वास्थ्य क्षेत्रबाहेक संगीत र साहित्यमा पनि रुचि राख्नुहुन्छ। उहाँ आफ्नो व्यस्त पेशागत जीवनका बिचमा पनि समय निकालेर सामाजिक कार्यहरूमा पनि सहभागिता जनाउनुहुन्छ।
निष्कर्ष
डा. नवीन चन्द्र गौतमको जीवन एउटा प्रेरणा हो – त्यो प्रेरणा जसले सेवा, समर्पण, अध्ययन र मानवीय मूल्यहरूको महत्व सिकाउँछ। हृदय शल्य चिकित्सकको रूपमा उहाँले नेपाली चिकित्सा क्षेत्रलाई गौरव दिलाउनुभएको छ। उहाँको पेशागत इमान्दारी, दक्षता, अनुसन्धानी मनोवृत्ति र सेवा भाव आजको युगका सबै स्वास्थ्यकर्मी र भावी चिकित्सकहरूका लागि अनुकरणीय छ।
हामी सम्पूर्ण नेपाली नागरिकको तर्फबाट उहाँको समर्पणलाई नमन गर्दै उहाँको स्वास्थ्य, सफलता र दीर्घायुको कामना गर्दछौं।
