— एचबी ताम्राकार
२०२५ मे २० का दिन नेपाल राष्ट्र बैंकको इतिहासमा एउटा नयाँ अध्याय कोरियो — जब एक नीतिशास्त्री, तथ्यांकविद् र गम्भीर चिन्तकको रूपमा परिचित डॉ. विश्वनाथ पौडेल मुलुकको १८औँ गभर्नर नियुक्त भए। राजनीतिक, प्रशासनिक र शैक्षिक वृत्तमा व्यापक अनुभव बोकेका पौडेलको आगमन केवल पदपूर्ति थिएन, यो एउटा गम्भीर, शालीन र सोचेर बोल्ने नेतृत्वको प्रवेश थियो।
चितवनको सपनाबाट बर्कलीसम्मको यात्रा
चितवनमा जन्मेका डॉ. पौडेलको शैक्षिक यात्रा कुनै सामान्य ग्राफ होइन। चीनको प्रतिष्ठित चाइना टेक्सटाइल युनिभर्सिटीबाट कम्प्युटर इन्जिनियरिङमा स्नातक गरेपछि उनी अमेरिकाको क्यालिफोर्निया विश्वविद्यालय, बर्कली पुग्छन् — जहाँ उनले कृषि तथा स्रोत अर्थशास्त्रमा स्नातकोत्तर र पीएचडी उपाधि हासिल गरे। बर्कलीजस्ता संस्थामा अध्ययन गर्नुको अर्थ केवल डिग्री होइन — विश्वव्यापी अर्थ प्रणालीको बहुआयामिक समझ, डेटा-संवेदनशील विश्लेषण र दीर्घकालीन नीतिगत सोच विकसित गर्नु हो, जुन आज राष्ट्र बैंकको नेतृत्वमा उपयोग हुने विश्वास गरिएको छ।
तथ्यांक, विश्लेषण र नीतिको गहिरो समन्वय
डॉ. पौडेल कुनै भाषणबाज नेताजस्ता होइनन्। उनको बोली शान्त छ, तर प्रभावशाली। उनी उच्चारणभन्दा अन्तर्वस्तुमा विश्वास गर्छन्। फ्याक्ट-बेस्ड पॉलिसी मेकिङ उनको पहिचान हो। चाहे राष्ट्रिय योजना आयोगमा उपाध्यक्षको भूमिका होस् वा अर्थ मन्त्रालयमा सल्लाहकारको, हरेक जिम्मेवारीमा उनले तथ्यांक र वैज्ञानिक विश्लेषणलाई नीति निर्माणको केन्द्रमा राखे।
एक पटक उनले भनेका थिए —“नीति केवल राजनीतिक घोषणापत्र होइन, यो डेटा, सन्दर्भ र सामाजिक व्यवहारशास्त्रको संयोजन हो।”यही सोचले उनलाई ILO र MCC जस्ता अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूको ध्यान तान्यो, जहाँ उनले विश्लेषकको रूपमा उल्लेखनीय योगदान गरे।
राष्ट्रिय योजना आयोगदेखि राष्ट्र बैंकसम्म
उनको कार्यकुशलताको सबल उदाहरण राष्ट्रिय योजना आयोगमा देखिन्छ। त्यहाँ उपाध्यक्षको हैसियतमा उनी दीर्घकालीन विकास रणनीति, वैदेशिक सहायता नीतिको पुनर्संरचना, र दिगो आर्थिक सुधारका पक्षमा आवाज उठाउने अग्रणी थिए।
साथै, अर्थ मन्त्रालयमा सल्लाहकार हुँदा उनले बजेट निर्माणमा समावेशी दृष्टिकोण र समावेशी तथ्यान्कीय सुधारमा विशेष योगदान दिएका थिए।
शिक्षक, चिन्तक र प्रेरक
काठमाडौं विश्वविद्यालयमा स्नातकोत्तर तहमा अध्यापन गर्ने पौडेल केवल अर्थशास्त्री होइनन् — उनी एक शिक्षक पनि हुन्। आफ्नो विषयमा गहिरो पकड भएका उनले नेपालका युवा अर्थशास्त्रीलाई तथ्यांक, अनुसन्धान र विश्लेषणको बाटोमा हिँड्न प्रेरणा दिएका छन्। विद्यार्थीहरू उनलाई ‘पढाउने मात्र होइन, सोच्न सिकाउने गुरु’ भनेर सम्झन्छन्।
राजनीतिमा पनि पाइला
२०२२ मा नेपाली कांग्रेसको तर्फबाट चितवन–१ बाट उम्मेदवारी दिएका पौडेल राजनीतिक मोर्चामा पनि देखापरे। यद्यपि त्यो चुनावी प्रतिस्पर्धामा उनी सफल भएनन्, तर उनका विचार, भाषण र दृष्टिकोणले चितवनका मतदातामा सकारात्मक प्रभाव पारेको थियो।
उम्मेदवारको रूपमा पनि उनी परम्परागत नाराबाजीभन्दा फरक थिए — उनी नीतिका बुँदामा विश्वास गर्ने, भविष्यमा हेर्ने, अर्थतन्त्रमा आधारित राजनीतिको पक्षधर थिए।
राष्ट्र बैंकको गभर्नरका रूपमा चुनौती र सम्भावना
गभर्नरको कुर्सीमा डॉ. पौडेलको आगमनसँगै आर्थिक क्षेत्रमा केही महत्वपूर्ण सम्भावनाहरू देखिएका छन्:
मौद्रिक नीतिमा पारदर्शिता
डेटा आधारित नीतिगत निर्णय, सार्वजनिक संवाद र विश्वासको पुनःस्थापना।
बैंकिङ प्रणालीको सुदृढीकरण
नियमन र निगरानी प्रणालीको आधुनिकीकरण, विशेष गरी डिजिटल ट्रान्सफर, साइबर सेक्युरिटी, र फिनटेक इनोवेसन।
विनिमय दर नीति र विदेशी मुद्रा व्यवस्थापन
अन्तर्राष्ट्रिय अनुभवको आधारमा, नेपालको विदेशी मुद्रा सञ्चिति व्यवस्थापनमा दीर्घकालीन सोच।
आर्थिक स्थायित्वमा ध्यान
महँगी नियन्त्रण, लगानी वातावरणको सुधार, र राष्ट्रिय पूँजी निर्माणको प्रोत्साहन।
वित्तीय समावेशीकरणमा बल
ग्रामीण भेगमा वित्तीय पहुँच, एमएफआई र सहकारीहरूको नियमन।
निष्कर्ष
डॉ. विश्वनाथ पौडेल केवल राष्ट्र बैंकको गभर्नर होइनन्, उनी भविष्यको आर्थिक नक्साकार हुन्। तथ्यांकसँग संवाद गर्न सक्ने, विश्लेषणलाई नीति बनाउन सक्ने, र राष्ट्रको आर्थिक मर्म समात्न सक्ने व्यक्तित्व आज नेपाल राष्ट्र बैंकको सर्वोच्च कुर्सीमा छन्।
शान्त, विवेकी, गहिरो चिन्तक र व्यावहारिक दृष्टिकोण बोकेका डॉ. पौडेलप्रति नेपालका युवाले आशा राखेका छन्, नीतिनिर्माताले सम्मान गरेका छन्, र समाजले विश्वास गरेका छन्। राष्ट्र बैंकको यो अध्याय केवल संक्रमण होइन — सम्भावनाको दस्तावेज बन्न सक्ने छ।
