नेपालको गण्डकी प्रदेशमा अवस्थित पोखरा उपत्यकाको मुटुमा रहेको फेवा ताल केवल एउटा ताल मात्र होइन, यो प्रकृतिको अनुपम देन हो, जसले समयसँगै लाखौँ नेपाली तथा विदेशीको मुटु जितेको छ। फेवा तालको पानी जति शान्त छ, त्यसको प्रभाव पनि त्यत्तिकै गहिरो र आत्मास्पर्शी हुन्छ।
पोखराको सुन्दरताको मूल श्रोत मानिने फेवा ताल समुद्री सतहदेखि करिब ७४० मिटरको उचाइमा अवस्थित छ। करिब ४.४ किमी लम्बाइ, २ किमी चौडाइ र ४३ मिटर गहिरो यो ताल नेपालको दोस्रो ठूलो प्राकृतिक ताल हो। यसको छेउछाउको हरियाली, पानीमा पर्नेसँगै झल्किने माछापुच्छ्रे हिमालको प्रतिबिम्ब अनि सुनसान डुंगा यात्राले मनलाई एक किसिमको अलौकिक अनुभूति दिन्छ।
तालको काखमा बाँसको पूजा : तालबाराही मन्दिर
फेवा तालको बीच भागमा अवस्थित तालबाराही मन्दिर यसको आध्यात्मिकता र सांस्कृतिक महत्त्वलाई झन् गहिरो बनाउँछ। नेपाली हिन्दू संस्कृतिमा यो मन्दिर शक्ति, विश्वास र श्रद्धाको केन्द्र हो। डुंगामा चढेर मन्दिरमा पुग्ने यात्रुले आफैंमा एउटा खास अनुभव दिन्छ — जुन अनुभव नेपालकै कुनै अर्को ठाउँमा सम्भव छैन।
पर्यटनको मेरुदण्ड
फेवा ताल केवल पोखराको मात्र होइन, सिङ्गो नेपालको पर्यटन उद्योगको मेरुदण्डसरह हो। यहाँ वर्षेनी लाखौँ पर्यटक आउँछन्। विदेशी पर्यटकलाई प्रकृतिको न्यानोपन, नेपाली परिकारको स्वाद र शान्त वातावरण तान्छ भने, नेपालीलाई तालको किनारमा बसेर जीवनका उल्झनहरू बिर्सने आश्रय दिन्छ।
फेवा किनारका रेष्टुरेन्ट, होटल, लाइभ म्युजिक, साइकलिङ ट्र्याक, पाथवे र आकाशमा देखिने प्याराग्लाइडिङहरूले यहाँको अनुभूति बहुआयामिक बनाउँछ। यहाँ हरेक मान्छेलाई केहि न केहि दिने खुबी छ — चाहे त्यो प्रेमी प्रेमिकाको मीठो समय होस्, एक्लो यात्रीको ध्यान साधना होस्, वा परिवारको रमाइलो घुमघाम होस्।
जल–जीवन र जैविक विविधता
फेवा ताल जैविक रूपमा पनि निकै संवेदनशील र महत्वपूर्ण क्षेत्र हो। यसमा पाइने माछा, जलचर, जलपक्षी र आसपासको बनस्पतिले एक प्रकारको सन्तुलित पारिस्थितिक प्रणाली निर्माण गरेको छ। तर, पछिल्लो समय बढ्दो अतिक्रमण, प्रदूषण र अनियन्त्रित विकासको कारण यस तालको अस्तित्व संकटमा पर्न थालेको छ।
संरक्षणको खाँचो
फेवा तालले जति धेरै दिन्छ, त्यसको रक्षा गर्ने दायित्व हामी सबैको हो। विगतका केही वर्षहरूमा तालको पेटी भरिँदै जानु, पानीको सतह घट्नु, र प्लास्टिकको प्रदूषण बढ्नु चिन्ताको विषय बनेका छन्। यदि यतिबेला सचेत भई समुचित व्यवस्थापन गरिएन भने, फेवा ताल भविष्यमा केवल किताब र तस्वीरमा सीमित हुनसक्छ।
सरकार, स्थानीय तह, पर्यटन व्यवसायी र आम नागरिकबीचको सहकार्य बिना यो बहुमूल्य धरोहर जोगाउन सकिन्न। जैविक विविधता, जल स्रोतको संरक्षण र दीगो पर्यटनको प्रवर्धन गर्नुपर्ने बेला आएको छ।
भावनात्मक अन्त्य
फेवा ताललाई हेर्दा मनमा एउटा मिठो अनुभूति आउँछ — जुन शब्दमा वर्णन गर्न कठिन हुन्छ। त्यो शान्त पानी, त्यो टप्प टिप टिप परेको पानीको आवाज, त्यो झिलमिलाउने झिल्का, त्यो हिमालको प्रतिबिम्ब… मानौं त्यो दृश्यले भन्छ, “म तिमीलाई सुस्तरी बोलाइरहेछु, आउ, केही समय मेरो काखमा बिताऊ।”
