“तू इधर उधर की न बात कर, ये बता कि क़ाफ़िला कैसे लुटा?
मुझे रहज़नों से गिला तो है, पर तेरी रहबरी का सवाल है”
एक अत्यन्त गहिरो राजनीतिक सन्देश बोकेको कविता हो, जसको अर्थ, सन्दर्भ र प्रयोग परिस्थिति अनुसार गम्भीर आलोचना र प्रश्न खडा गर्न प्रयोग गरिन्छ। अब यस शेरको सरल भाषामा अर्थ, यसको सन्दर्भ र वर्तमान राजनीतिमा यसको प्रयोग के-के हुन् भन्नेबारे विस्तृत रूपमा लेख प्रस्तुत गरिएको छ।
कविताको अर्थ (सिधा नेपालीमा):
- “तू इधर उधर की न बात कर”
👉 तिमी यता-उता (गैरजरूरी कुरा) नगर। विषयांतर नगर। मूल कुरा भन।
- “ये बता कि क़ाफ़िला कैसे लुटा?”
👉 यो भन कि हाम्रो जत्था (जनता, मुलुक, आन्दोलन, संगठन) कसरी लुटियो? कुन बेला, कसरी, कोही नेतृत्वमा हुँदा लुटियो?
- “मुझे रहज़नों से गिला तो है”
👉 मलाई डाकाहरू (लुटेरा, भ्रष्ट तत्व, दुश्मन) प्रति गुनासो त छ।
- “पर तेरी रहबरी का सवाल है”
👉 तर मुख्य कुरा त तिमी नै होउ — जुन राहबर अर्थात् नेता/मार्गदर्शक बनेका थियौ। तिमी नै किन चुप थियौ? तिमी नेतृत्वमा हुँदा यो काण्ड किन भयो?
👉 यसको समग्र अर्थ:
“दुश्मन वा लुटेरा गलत छन् भन्ने कुरा स्पष्ट छ, तर मुख्य दोषचाहिँ तिम्रो नेतृत्वमै छ — तिमी जिम्मेवार पदमा हुँदा यस्तो कसरी हुन दियो भनेर सोधिएको हो।”
यो शेर कहाँ, कस्तो सन्दर्भमा प्रयोग हुन्छ?
यो शेर तब प्रयोग गरिन्छ जब कुनै नेता, अधिकारी वा संस्थाले आफ्नो कार्यकालमा गम्भीर गल्ती हुन दिई हालमा आफू बच्न खोज्छन् वा आरोप अरूमाथि थोपर्छन्। जब नेता/सत्ता स्वयं असफल हुन्छ तर उत्तरदायित्व लिँदैन, त्यहाँ यो शेर प्रहार जस्तो लाग्छ।
राजनीतिक सन्दर्भ र प्रयोग:
भारतीय संसदमा – सुषमा स्वराजद्वारा प्रयोग
पूर्व विदेशमन्त्री तथा प्रमुख सांसद सुषमा स्वराज ले संसदमा बोल्दै तत्कालीन सरकारमाथि प्रश्न उठाउँदै यही शेर प्रयोग गरेकी थिइन्। उनले सरकारलाई प्रश्न गरिन् — “तिमी नै अगाडि थियौ, तिमी नै नेतृत्व गर्दै थियौ, यस्तो अराजकता कसरी भयो?”
नेपाली संसदमा – रमेश लेखकद्वारा प्रयोग
पूर्व गृहमन्त्री रमेश लेखक ले संसदमा गृहमन्त्री बन्नु अघि यही शेर प्रयोग गर्दै कानुन-व्यवस्था असफलता को उत्तरदायित्व सोधे। अपराध र अराजकता बढ्दा सत्तापक्ष दोष अरूलाई दिइरहेका बेला उनले भने — “डाकुहरूसँग गुनासो त छ तर नेतृत्वले किन रोक्न सकेन?”
🟠
राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी – सांसद मनिष झाद्वारा प्रयोग
रास्वपाका सांसद मनिष झा ले पनि संसदमा भ्रष्टाचार, सार्वजनिक संस्थाहरूको दुर्दशा, अनि बेरोजगारीबारे प्रश्न गर्दा यही शेर प्रयोग गरे। उनले स्पष्ट भने — “लुट त भयो, तर नेतृत्वले जोगाउन किन सकेन?”
🔹
कसरी बुझ्ने? कसरी लागू हुन्छ?
यो भनाइ तब प्रयोग गर्न सकिन्छ, जब:
- कुनै संगठन/सरकार/नेतृत्वले जटिल समस्याहरूको जिम्मा नलिई अरूमाथि दोष थोपर्छ।
- नेतृत्वमा बसेकाहरू विफल हुँदा प्रश्न गर्ने आवश्यक हुन्छ – “तिमी नेतृत्वमा थियौ, यस्तो कसरी भयो?”
- जब आम जनता ठगिन्छ, लुटिन्छ वा धोका दिइन्छ, तर नेताहरू मौन छन् वा पन्छिन्छन्।
🔹
निष्कर्ष:
“तू इधर उधर की न बात कर…” भन्ने यो शेर सत्ता, नेतृत्व, उत्तरदायित्व र जवाफदेहितामाथि गहिरो चोट हो।
यो नेतृत्वप्रति गरिएको गम्भीर प्रश्न हो — कि जब सबै तिमीमाथि भर परेको थियो, तिमी अगाडि थियौ, तिमी जिम्मेवार थियौ — त्यति बेला यस्तो लुट, भ्रष्टाचार, असफलता किन भयो?
यसले सन्देश दिन्छ —
👉 नेता वा नेतृत्व सधैं जिम्मेवार हुन्छ।
👉 विफलताको दोष अरूमाथि थोपर्नुभन्दा अगाडि आत्मसमीक्षा आवश्यक छ।
