अन्तर्राष्ट्रिय लागू औषध दुरुपयोग तथा अवैध ओसारपसार विरुद्धको दिवस (International Day Against Drug Abuse and Illicit Trafficking) को अवसरमा हरेक वर्ष २६ जुन (नेपालमा २०८२ असार ११) मा विश्वभर कार्यक्रम आयोजना गरिन्छ। यस वर्ष पवन प्रकृति इङ्गलिस सेकेण्डरी स्कूल, ललितपुर, यस दिवसलाई विशेष गरी ‘कविता लेखन प्रतियोगिता’ र ‘जनचेतनामुख कार्यक्रम’ मार्फत् चिन्नयोग्य बनायो।
११ वटा विद्यालयका १४० जना विद्यार्थीका लिखित र मौखिक अभिव्यक्तिले लागू औषधको खतराबारे एउटा सशक्त र प्रभावशाली सामाजिक आवाज बने। यो रिपोर्टले घटनाको सम्पूर्ण परिदृश्य, उद्देश्य, सहभागिता, विशिष्ट अतिथिहरूका वक्तव्य, पुरस्कार विजेताहरू, साझेदार संस्थाहरू, निर्णायक मण्डल र आगामी योजनाहरू समेट्छ।
कार्यक्रमको उद्देश्य र महत्त्व
यस अभियानको मूल उद्देश्य भनेको विद्यार्थीमाझ लागू औषधको हानिकारक प्रभावबारे सचेतना फैलाउने र उनीहरूलाई सकारात्मक सोच र जिम्मेवार जीवनशैली तर्फ प्रेरित गर्नु हो। युवामाझ क्रियाशील सन्देश पुर्याउँदा:
- मानसिक र सामाजिक स्वास्थ्यको रक्षा हुनेछ।
- विद्यार्थीहरू गलत बाटोबाट बच्नेछन्।
- भविष्य प्रतिको सजगता र सपना साकार गर्ने भावना जाग्रित हुनेछ।
रचनात्मक संवादद्वारा चेतना प्रवर्धन
कविता लेखनलाई मिडियमको रूपमा प्रयोग गर्दा युवाको आन्तरिक भावनालाई सरल, प्रभावकारी र समसामयिक रूपमा व्यक्त गर्न सकिन्छ। यसले पाठक वा दर्शकहरूमा भावुकता उत्पन्न गरी संदेशलाई दीर्घकालिक बनाउँछ।
सहकार्य र समुदायमा जोड
विद्यालय, विद्यार्थी, अभिभावक, शिक्षक, सामाजिक संस्थाहरू र अनुसन्धानकर्ताबीच खुला संवाद र समन्वयले साझा उत्तरदायित्वको भावना मजबूत बनाउँछ। यस्तो अभियानले समुदायलाई सशक्त तुल्याउँछ।
सहभागी विद्यालय र विद्यार्थीहरू
यस कार्यक्रममा निम्न ११ विद्यालयका १४० जना विद्यार्थीले सक्रिय सहभागिता जनाएका थिए:
- पवन प्रकृति इङ्गलिस सेकेण्डरी स्कूल, आयोजकः सम्पूर्ण विद्यार्थी र शिक्षकावर्ग
- ललितपुर ग्लोबल एकेडेमी (LGA) – सहआयोजक
- श्री महेन्द्र आदर्श विद्यालय, SMAA सदस्य
- तारा इन्टरनेशनल स्कूल
- सूर्यविना माध्यमिक विद्यालय
- गंगा विद्यालय
- शिखर एकेडेमी
- देवाङ्गन अन्तर्राष्ट्रिय विद्यालय
- नयाँ आशा माध्यमिक विद्यालय
- कला महाविद्यालय
- साधना स्कूल
यी विद्यालयहरूका प्रतिनिधिहरूले कविता, संवाद र प्रश्नोत्तर सत्रका लागि तयार प्रस्तुत गरे।
कार्यक्रमलाई अझ प्रभावशाली बनाउने क्रममा निम्न अतिथिहरूले आफ्नो अमूल्य समय र अनुभव साझा गर्नु भयो:
कपिल के.सी. – वडा अध्यक्ष, महालक्ष्मी–५ (प्रमुख अतिथि)
उहाँले उद्घाटन मन्तव्यमा भन्नुभयो, “यस प्रकारका कार्यक्रमले युवाको चरित्र, चेतना र सम्भावनामा पहिचान र प्रतिष्ठा थप्छ। हामीले स्कूल, परिवार र समाज सामेल भएर अझ प्रभावशाली अभियान अघि बढाउनुपर्छ।”
गणेश के.सी. – पूर्व डी.आई.जी. नेपाल प्रहरी
उनले लागू औषधविरुद्ध कानूनी प्रक्रिया, नियन्त्रणको भूमिका, सजगता र रणनीतिबारे प्रभावशाली विवरण दिनुभयो।
प्रहरी निरीक्षक यज्ञराज जोशी – इमाडोल प्रहरी कार्यालय
प्रहरीको दृष्टिकोणबाट अपराध र न्यूनीकरणबारे विस्तृत जानकारी दिनुभएको थियो।
डा. बिकाश देशार – पाटन अस्पताल
मानसिक स्वास्थ्य, शारीरिक असर र पुनर्स्थापना प्रक्रियाबारे स्पष्ट र वैज्ञानिक टिप्पणी प्रस्तुत गर्नुभयो।यी अतिथिहरूले विद्यार्थीमाझ लागूऔषधविरुद्धको ज्ञान र जिम्मेवारीको संदेश विस्तार गर्न सहयोग गरे।
उत्तर राई : पवन प्रकृति स्कुलका प्रिन्सिपल उत्तर राई को अध्यक्षतामा कार्यक्रम भव्य र ऐतिहासिक भएको छ ।
कविता लेखन प्रतियोगिता
प्रतियोगिताको स्वरूप
- प्रत्येक विद्यालयले कविता पेश गर्यो।
- औपचारिक रचनात्मक स्वरूपमा प्रस्तुति भयो।
- कविताहरूले लागू औषधको नकारात्मक असर, सामाजिक समस्या र शिक्षा-प्रेरणा केन्द्रित आलोचना प्रवाह गरे।
निर्णायक मण्डल
निर्णय गर्ने जिम्मा सम्हाले:
- श्री दीपक श्रेष्ठ (शिक्षक/वक्ता)
- श्री हरिप्रसाद सेढाईं (सांस्कृतिक विश्लेषक)
आयोजन र साझेदारी
कार्यक्रम अवधारणादेखि सञ्चालनसम्मको समन्वय र व्यवस्थापन निम्न संस्थाहरू सहकार्यका लागि मुख्य थिए:
- पवन प्रकृति इङ्गलिस सेकेण्डरी स्कूल – आयोजन र व्यवस्थापन
- ललितपुर ग्लोबल एकेडेमी (LGA) – उद्घाटन, व्यवस्थापनमा सहयोग
- श्री महेन्द्र आदर्श पूर्व विद्यार्थी संघ (SMAA) – सम्पूर्ण संरचना, मानवशक्ति
- Right2Study – युवा अधिकार र शैक्षिक समर्थन
- महालक्ष्मी कला, संस्कृति तथा साहित्य समाज – सांस्कृतिक पक्ष, कला र भाषा
अवधारणा र व्यवस्थापन टिम
- श्री रमेश कोइराला, संस्थापक प्रिन्सिपल, LGA: मुख्य संरचनाकार
- श्री मनोहर कार्की, अध्यक्ष, SMAA: व्यवस्थापनसमर्थ
- श्री सुदन सिंह बस्नेत, उपाध्यक्ष, SMAA: समन्वय र सञ्चार नेतृत्व
सहभागी प्रतिक्रिया र वक्तव्य
सहभागी विद्यार्थी, शिक्षक र अतिथिहरूले व्यक्त गरेका विचारले कार्यक्रमको महत्त्व झल्किन्छ:
- “मलाई लाग्छ, आजको कविता प्रतियोगिताको सहभागिताले मैले केवल कविता मात्र लेखिन, मैले जीवनको ठूलो शिक्षा पाएँ।” – पहिला पुरस्कार विजेता
- “प्रहरी र डाक्टरले बोलेका शब्द मात्र थिएनन्—हाम्रो भविष्यका लागि चेतक बने।” – सहभागी
- “समाजले सत्य, विज्ञान र कथा बुनिएको यो कार्यक्रममा योगदान गर्न पाउँदा गर्व लाग्यो।” –अतिथि
विश्लेषण र प्रभाव
यस पर्वार्तनशील कार्यक्रमले निम्न प्रमुख प्रभाव पैदा गर्यो:
- युवा जागरूकता – विद्यार्थी बुझ्न थाले ‘लागूऔषध’ का परिमाण र सामाजिक मूल्य।
- सामाजिक एकता – विद्यालय र समाजबीच साझेदारी बलियो भयो।
- रचनात्मक सहभागिता – कविता मार्फत् युवामा मास्टरिङ् शक्ति बढ्यो।
- भविष्य सूचक पहल – यस्तो अभियानले समाजिक परिवर्तनका ढोका खोल्ने संकेत दिन्छ।
चुनौतिसमेत सामना
कार्यक्रमको तयारीमा केही सामान्य चुनौतीहरू:
- समय व्यवस्थापन – ११ विद्यालय, १४० विद्यार्थीलाई संयोजित गर्न समयमै समन्वय गर्नुपर्ने।
- साँस्कृतिक विविधता – कविता शैली र विषयमा विविधता व्यवस्थापन।
- स्रोत–साधन – पुरस्कार, साधन, शिक्षक–ट्रैनिङ् तथा व्यवस्थापन खर्च।
यद्यपि, आयोजकहरूले यो प्रशासनिक र आर्थिक चुनौतीहरूलाई व्यवस्थित रूपले हल गरे।
निष्कर्ष र भविष्य दृष्टिकोण
यस कार्यक्रमबाट निम्न दीर्घकालीन संदेश प्राप्त भयो:
- “शिक्षा मात्र होइन – जागरूकता बाँच्नको औजार हो।”
- भविष्यमा शीघ्र सामाजिक गणना (e.g., बजारमा फैलिएका लागुऔषध विरुद्ध विद्यार्थी र अभिभावक सचेतना कार्यक्रम, मानसिक स्वास्थ्य कार्यशाला, पुनरावृत्ति रोकथाम अभियान, आदि) को सम्भावना स्पष्ट छ।
- सय–सय यस्ता कार्यक्रमले भविष्यमुखी युवा निर्माण गर्न मद्दत पुर्याउँछन् ।
धन्यवाद ज्ञापन
कार्यक्रम सफल बनाउन सहयोगमा रहेका सबै साझेदार, अतिथि, निर्णायक, शिक्षक, स्वयंसेवक र अभिभावकहरूप्रति आयोजक संस्थाहरूले हार्दिक धन्यवाद व्यक्त गरेका छन्।
समापन शब्द
“आवाज उठाउने एक शब्द, भाव बदल्ने एक कविता, निर्णय बदल्ने एक कार्यक्रम – यही छ हाम्रो साझा अभियान।” भन्दै कार्यक्रम मा समापन मन्तव्य राख्दै पवन प्रकृति स्कुलका प्रमुख उत्तर राई ले महत्वपूर्ण विचार राख्नुभयो।
त्यसैगरी, कार्यक्रम व्यवस्थापन मा स्कुलका भाईस प्रिन्सिपल भुवन घिमिरेको पनि महत्वपूर्ण भूमिका थियो ।
