लक्ष्मी लामा गुरुङको जीवनयात्रा: मनाङदेखि सोलसम्मको संघर्ष, सेवा र नेतृत्व
प्रस्तावना: एउटा नाम, जसले नेपाली नारीको विश्वमा गौरव बढाइन्
नेपाली समाजमा महिलालाई परम्परागत भूमिकाभित्र सीमित राख्ने सोच अझै पनि कायमै छ। अझ विदेश जाने, नेतृत्व गर्ने, र सामाजिक परिर्वतन ल्याउने कार्यमा महिलाको सहभागिता बिरलै देखिन्छ। तर, यस्ता स्थापित सीमालाई तोड्दै, एक महिलाले विदेशी भूमिमा आफ्नो पहिचान स्थापित गरिन् मात्र होइन, सम्पूर्ण प्रवासी नेपाली समाजको भरोसा र प्रेरणा बन्न सफल भइन्। उनी हुन् — लक्ष्मी लामा गुरुङ।
सन् 1995 मा जब उनले दक्षिण कोरियाको यात्रा आरम्भ गरिन्, त्यतिबेला नेपाली समाजमा महिलाले विदेश जाने कुरा कल्पनातीत थियो। तर लक्ष्मी गुरुङको यात्राले इतिहास बनायो — एक यस्ती महिला जसले समाजको लाज भनिएको “सीमालाई” तोडिन्, र सेवाको उज्यालो बाटो खोलिन्।
१. बाल्यकाल र मनाङको जीवन
लक्ष्मी गुरुङको जन्म नेपालको हिमाली जिल्ला मनाङमा भएको हो। मनाङ, जहाँ जीवनका हरेक आयामहरू उकालो ओरालो, हावापानीको कठोरता र सीमित सम्भावनाहरूले भरिएको हुन्छ। त्यही ठाउँमा उनी हुर्किइन् — साहस, धैर्यता र स्वाभिमानका मूल्यमान्यताहरू अंगाल्दै।
बाल्यकालदेखि नै उनी फरक सोच राख्ने स्वभावकी थिइन्। जहाँ अरू नारीहरूले घरको भान्सा, परिवार र परम्परा भित्र सीमित हुनुपथ्र्यो, त्यहाँ लक्ष्मीको मन भने त्यो घेराबाट बाहिर निस्कन आतुर हुन्थ्यो। उनीभित्र एक गहिरो भावना पलाएको थियो — “केटी मान्छे भएर केही गरिनसकिन्न” भन्ने सोचको अन्त्य गर्नु।
२. कोरियाको पहिलो पाइला: आँधी र आँसुबीचको यात्रा
सन् 1995 मा उनी दक्षिण कोरिया पुगिन्। त्यो बेला कोरिया नेपालीहरूका लागि लोकप्रिय गन्तव्य थिएन। हातमा न योजना थियो, न नेटवर्क। थोरै नेपालीहरू थिए, ती पनि छरिएर। कोरियालीहरूलाई “नेपाल” भनेको शब्द नै थाहा थिएन। उनी भन्छिन्:
“मलाई सोध्थे – नेपाल कहाँ पर्छ? त्यहाँ घर हुन्छ? पानी पर्छ?”
धेरै नेपालीहरूले कोरियाको कठोर परिश्रम, भाषाको चुनौती, र सांस्कृतिक फरकबाट हार मान्थे। तर लक्ष्मी भने हिम्मतका साथ अघि बढिन्। उनका लागि यो देश ‘कमाईको केन्द्र’ मात्र थिएन, यो सेवाको आरम्भबिन्दु बन्यो।
३. समाजसेवाको आरम्भ: परिवारभन्दा ठूलो समुदाय
लक्ष्मी गुरुङले कोरियामा कुनै दिन ‘सामाजिक अभियन्ता’ बन्ने सपना देखेकी थिइनन्। तर परिस्थिति, अनुभूति, र नेपालीहरूका समस्या देखेपछि उनी आफूभित्रको संवेदनशीलता रोक्न सकिनन्।
कोरियामा रहेका नेपालीहरू बिरामी पर्दा, काममा समस्या आएर थुनिँदा, कानुनी झमेलामा परेका बेला, उनी आफैं अगाडि आउँथिन्। अस्पताल, प्रहरी चौकी, अदालत — जहाँ आवश्यक पर्थ्यो, त्यही पुग्थिन्।
“मैले हजारौँ पटक मानिसको लास बोकें, सयौँपटक अदालत धाएँ। यी कुरा पोस्ट गर्नुभन्दा गर्नुपर्थ्यो,” — उनी भन्छिन्।
उनका लागि ‘समाजसेवा’ पेशा होइन — कर्तव्य थियो।
४. महिला पीडितको आवाज: आफ्नो कोठालाई सुरक्षित आश्रय बनाइन
सुरुवाती समयमा कोरियामा धेरै नेपाली महिलाहरू कोरियालीसँग विवाह गरेर आइपुग्थे। तर उनीहरू घरेलु हिंसामा परेर पीडित हुन्थे। कति भागेर आउँथे, कति बोल्न सक्दैनथे। त्यसबेला लक्ष्मी गुरुङले आफ्नो बैठक कोठा ‘सेल्टर होम’ बनाइन्। खाना बनाइन्, शरण दिइन्, कानुनी प्रक्रिया पूरा गरिदिइन्।
“म एक अभिभावक भएँ। उनीहरूको लागि आमा, दिदी, साथी सबै बनेँ,” उनले गर्वका साथ स्मरण गर्छिन्।
५. अनुवादकदेखि अगुवा: ‘ई-पिस’ प्रणालीपछिको यात्रा
सन् 2008 मा कोरियामा ई–पिस (EPS) प्रणाली लागू भयो। नेपालबाट कामदारहरू ठूलो संख्यामा कोरिया आउन थाले। उनीहरू भाषा, नियम, संस्कृति, काम, स्वास्थ्य, कानुनी जटिलता — सबै कुरा अञ्जान थिए। त्यही बेला लक्ष्मी गुरुङ इमिग्रेशन कार्यालयमा अनुवादक (दोबासे) बनिन्।
सोमबारदेखि शुक्रबारसम्म सरकारको कार्यालयमा सहयोग, शनिबार आइतबार नेपालीहरूको पसल चलाउने — उनको समय तालिका ‘सेवा’ र ‘जीवन निर्वाह’को सन्तुलन थियो।
“सडकमा सुतिरहेका नेपाली देखेँ, बास दिन नसकेपनि फोन गरेर अस्पताल लैजाने काम गरेँ। सेवा गर्न पाउँदा मलाई जीवनको अर्थ लाग्थ्यो,” – उनी बताउँछिन्।
६. एनआरएनए नेतृत्व: नेपाली प्रवासी समाजको भरोसा
तीन दशकको सेवा, निरन्तरता र समर्पणले उनलाई गैरआवासीय नेपाली संघ (NRNA) दक्षिण कोरिया को अध्यक्ष बनायो। तर उनको भूमिका त्यो कुर्सीसम्म सीमित थिएन। उनी नेतृत्वकै आत्मा बनिन् — जसको कार्यशैली, कर्तव्यबोध र आत्मीयता प्रेरणादायी थियो।
उनले एनआरएनए मार्फत स्वास्थ्य शिविर, उद्धार कार्यक्रम, आप्रवासी समस्या समाधान, महिला सशक्तिकरणका गतिविधि, नेपाली चाडपर्वको संरक्षण, नेपाल र कोरियाबीचको सम्बन्ध सुदृढीकरण जस्ता अनेक पहलहरूमा अग्रसरता लिइन्।
उनी भन्छिन्:
“हामी पुराना पुस्ता अवकाशतिर लाग्दैछौं। तर हाम्रो भावना नयाँ पुस्ताले बोकेर जानुपर्छ। सेवा–समर्पण–समानता — यिनै मूल्यहरू बुझ्न आवश्यक छ।”
७. भावुकता र मानवीयता: सफलताको मुलमन्त्र
लक्ष्मी गुरुङको जीवनमा भावुकता कमजोरी होइन, शक्ति हो। उनी आफैँ भन्छिन्:
“म धेरै भावुक छु। पीडा देख्दा तुरुन्त आँसु आउँछ। म सहन सक्दिन, त्यसैले सघाउँछु।”
यही भावनाले उनलाई थुप्रै नेपालीको आँसु पुछ्ने सहारा बनायो। उनी कहिल्यै फोटोसहित प्रचार गर्न चाहिनन्। उनी प्रचार होइन, प्रभावमा विश्वास गर्छिन्।
८. पुरस्कार र सम्मान: सादगीका साथ प्राप्त
उनको जीवनकार्यको कदर स्वरूप, उनले कोरियामा थुप्रै नेपाली संस्थाहरूबाट, एनआरएनए, र अन्य सामाजिक संगठनहरूबाट सम्मानहरू प्राप्त गरेकी छन्। तर उनी ती सम्मानहरू ‘सजावट’ का रूपमा होइन, ‘जिम्मेवारी’ का रूपमा हेर्छिन्।
निष्कर्ष: लक्ष्मी लामा गुरुङ — केवल नाम होइन, प्रेरणाको इतिहास
नेपाली डायस्पोरामा यदी कोही नारी नेतृको खोजी गरियो भने, लक्ष्मी गुरुङको नाम पहिलो पंक्तिमा आउँछ। उनी “लक्ष्मी दिदी” मात्र होइनन्, उनी “एक जीवित संस्था” हुन्।
उनको जीवनले सिकाउँछ:
- नारीले पनि नेतृत्व गर्न सक्छे।
- सेवा जुनसुकै भूमिमा पनि सम्भव छ।
- भावना र कर्मको संयोजनले नै जीवनको सार हुन्छ।
उनले आजसम्म ३० वर्षभन्दा बढी समय कोरियामा बिताइन् — तर त्यो समय आफ्नो लागि होइन, समाजको लागि अर्पण गरिन्।
अबको पुस्ताले उनलाई स्मरण गर्नेछ —
“एक यस्ती नेपाली नारी जसले विदेशी भूमिमा बसेर हजारौँको जीवन बदलिन्।”
“लक्ष्मी लामा गुरुङ केवल नाम होइन –
उनी एक इतिहास हुन् –
नेतृत्व, संवेदना, र नेपाली नारी शक्ति–को ज्वलन्त प्रतिमा।”
